One of the most interesting examples of world literature is "Don Quixote of La Mancha" by Miguel de Cervantes Saavedra. The main character of the work, written as a mockery of the chivalry novels of his time, entered the history of literature as one of the literary characters who had the chance to be more famous than the author who created him. The winged phrase "to be quixotic" has been around for centuries. The most memorable and discussed "heroism" of Don Quixote, who embarks on a chivalrous journey with Sancho Panza out of love for Dulcinea, is his battle with the mills. This image and work of Miguel de Cervantes have been approached from different aspects and different explanations have been given. There are even authors who link this work to postmodernism. The main emphasis in these interpretative works is the image of Don Quixote. Very little attention is paid to the mill opposite it. The main goal of this article is "Why did Don Quixote fight the mill?" is to find an answer to the question. As you know, a mill is a device used to grind wheat. It is also related to the fact that it is considered a symbol of blessing and sustenance. However, in mythological, folklore and written artistic examples, this ancient function of the mill is changed and becomes the herald of the subconscious. In one of the Altai myths, it is said that the god created the current human race by grinding the corpses of people who died during the global flood in a mill. So, the mill was one of the tools used by God in creation. In the mythology of the Tatar Turks, there is even a special mythological creature associated with the mill, called the Mother of the Mill. This being is considered the holy spirit that lives in the mill, and the abundance of bread, flour, and grain is believed to be related to this mythological being. Starting from the fact that the giant became a victim of the millstone in the "Dwarf" tale, the mill becomes an attribute of a decisive moment in Azerbaijani literature as an image. Bald Hamza deceives a hero like Koroglu in the mill, and Koroglu cannot resist him in the mill. In M. Suleymanli's "The Devil", the mythical situation becomes even worse: the devil comes out of the mill: "The devil became a handful of dust, he came out of the chimney of the mill... The devil fell dead from the throat of the mill, came out alive. The miller was sitting in front of the flour mill. He often had a headache. , the miller was trying to extract his income. The devil mixed in the flour dust and sat in the miller's heart." In M. Suleymanli's "Mill", the mill brings the mythological evil to real life, it is described as a place of drinking, a den of the forbidden and evil. In the mill, which one of the characters in the work called "the gathering place of the devil", "Sinners are looking for fault in me with half-finished sentences, with broken words," he said, talking about goodness. , he was not sober either, he was collecting money".
Qərb mifoloji, folklor və ədəbi mətnlərində də vəziyyət fərqli deyil. Burada da dəyirman un üyüdən qurğudan başqa hər cür fəaliyyətin mərkəzində durur. Skandinav mifologiyasında "Böyük Edda"da Qrotti adlı dəyirman var-dövlət üyüdür, "Kalevala"dakı Sampo adlı dəyirman isə duz və pul bəxş edir. Maraqlıdır ki, slavyan mifologiyasının təzadlı obrazı olan Baba Yaqanın daxmasının genezisini də dəyirmanla bağlayırlar. Aleksandr Qrinin "Vəhşi dəyirman" əsərində də dəyirmançı evində qonaq saxladığı səfili öldürmək istəyir. Lakin üzərinə günəş işığı düşən kimi qorxub gizlənir. Onun işıqdan qorxması şər qüvvə olduğuna işarə edir. A.Qrinin adı çəkilən əsərində Baba Yaqa ilə əlaqədar süjetlərlə səsləşən məqamlar var. Belə ki, Baba Yaqa haqqında süjetlərə görə o, evinə gələn qəhrəmanı əvvəlcə yedirib-içirir, o yatdıqdan sonra isə onu özü yemək istəyir. Bu əsərdə də dəyirmançı öncə səfili yedirir-içirir, ona yatmağa yer verir, daha sonra yuxuda ikən onun əl-qolunu bağlayır və öldürmək istəyir. Maraqlıdır ki, bu motiv bizim "Cırtdan"dakı "kim yatmış, kim oyaq" ifadəsi ilə məhşurlaşan divin uşaqları yuxuda ikən yemək arzusu ilə də səsləşir. Liana Daskalovanın "Yuxu dəyirmanı" əsərində isə dəyirmançı xeyirin simvolu kimi qarşımıza çıxır. Belə ki, nağıl üslubunda yazılmış əsərdə Mişo adlı oğlan yuxularını rəngli görmək istəyir ki, sonra onları öz rəsmlərində əks etdirsin. Mişo bu məqsədlə rəngli yuxuları tapmaq üçün dünyanı səyahətə çıxır. O eşitmişdi ki, yuxular meşədə doğulur. Bu səbəbdən Mişo meşəyə gedir. Uzun müddət axtardıqdan sonra meşədə kiçik çayın üstündə bir dəyirmana rast gəlir. Sən demə, bu dəyirman yuxu üyüdür və dəyirmançı da bu yuxuların rəngini tənzimləyir. Deməli, Slavyan mifologiyasının Baba Yaqa obrazı kimi müasir ədəbiyyatında əks olunan dəyirman obrazı da təzadlıdır, ikili funksiya daşıyır. Bəs Servantesin Don Kixotu üçün dəyirman nəyin təcəssümü idi? Filosof Xorxe Anxel Livraqa Don Kixotun dəyirmanla savaşını səbəbini müasir həyat kouçları stilində izah edir. Onun fikrincə Servantes öz "Don Kixot" əsərində bəşəriyyətə simvolik şəkildə gözəl bir məsləhət verib: "Sən nəhənglərin üstünə hücum çəkmək cəsarətinə malik olanda onlar həmişə sadə yel dəyirmanlarına çevrilirlər". Öz rəsmlərinin birində dəyirmanı təsvir edən Salvador Dali də mifoloji qatı danaraq bildirir ki, bu nəhənglər onun daxilində yaşayan və məğlub edilməli olan çatışmazlıqlar, mənfi cəhətlərdir. Xorxe Anxel Livraqanın cavabı şüurun cavabıdır, realist izahdır. Bəs təhtəlşüur, şüuraltı nə deyir? Axı bədii əsərin bel sütununu məhz yazarın altşüuru təşkil edir. "Don Kixot niyə dəyirmanla savaşırdı?" sualının cavabı təhtəlşüurda iz buraxan və özündə də təhtəlşüuru daşıyan mifoloji mətnlərdədir. Məlum olur ki, Qərb mifoloji düşüncəsində Qrotti və Sampo kimi xeyirxah dəyirmanlardan başqa da dəyirman obrazları var. Bəzi mifoloji mətnlərdə dəyirman insan sümüklərini üyüdür, cəza və intiqam aləti rolunda çıxış edir. XV-XVI əsrlərdə yaşamış niderlandlı rəssamı İeronim Bosxanın rəsmlərinin bir çoxunun fonunda alovla dəyirman birgə rəsm edilmişdir. Sənətşünasların fikrincə, bu, Bosxanın müasirlərinin dəyirmanı cəhənnəmin simvolu hesab etməsindən irəli gəlirdi! D.Absentis isə bildirir ki, incəsənətdə təsvir olunan dəyirman obrazı onun şeytanın məskəni olmasına mifik inamdan qaynaqlanır.
Beləliklə, Don Kixot dəyirman cildində şeytanla ilə savaşırdı. Bu məntiqsiz görünən məntiqli savaş müəllifin şüuraltından qaynaqlanırdı. Bu motivdə XV-XVI əsrlərdə yaşayan müəllifin dəyirman qarşısında irrasional, mifik qorxusu əks olunmuşdur. Xorxe Luis Livraqa və Salvador Dali isə XX əsrin sakinləri kimi təhtəlşüurun bu qorxu siqnalından və motivindən məhrum olduqları üçün dəyirmanı şeytan kimi yox, mənəvi problem olaraq izah edirdilər. İnsanın şüuru zamanla önə çıxıb altşüuru geri itələdikcə, ilkin həyati izlərin, bacarıqların üstünü qalın texnoloji bilgilərlə örtdükcə dəyirmanla döyüş bəşərin şeytanla savaşından insanın həqiqəti təhrif edən və real həyatda yaşamağa mane olan qorxuları ilə savaşına çevrilir, bəşər nağıl düşüncəsindən süni zəkaya doğru yol alır.
