Menu
Azerbaijan National Academy of Sciences
Institute of Literature named after Nizami Ganjavi

SEARCHES. INVESTIGATIONS

An autumn day in 1997... - Vagif Yusifli

12-05-2023 [ 12:20 ] [ read:99 ]
printerA+ | A-
103351

That day - October 31. The first secretary of the Union of Writers - our beautiful poet Fikret Goca called me in the morning. "Vaqif, you should be at the reception of Mrs. Fatma Abdullazade at the President's Office today at two o'clock." I asked why, teacher Fikret? He said: "At four o'clock, our President Heydar Aliyev will meet with young writers. At that meeting, you should give a fifteen-to-twenty-minute report about our literary youth today. We know that you are well acquainted with the creativity of young people, and you have written articles. Get ready, Mrs. Fatma will tell you what you need." . I wanted to say that I was a little sick, but I didn't. Because I will be lucky enough to speak in front of the great leader Heydar Aliyev and see him up close in my whole life? Time itself brings me to that great man. I visited Ms. Fatma, she gave me some advice. The main thing is that you don't lose yourself. And finally, at four o'clock, I attended the meeting of the great leader together with twenty young writers. The great leader greeted us all. The day before, he had received the old and middle generation poets, prose writers, literary and artistic figures, had a conversation with them about various problems of our literature... Now it was the turn of the young people. His introduction was related to the literary generations that appeared and replaced each other in a great period of our literature from the twenties and thirties to the end of the nineties. The President's speech surprised us with his deep knowledge of literature and his correct assessment of the creativity of every artist. Then the Chairman of Writers' Union, Anar, spoke about the tasks facing today's generation of literary youth. At the end of his speech, he mentioned my name: "Critic Vagif Yusifli is participating here, it's true, he is not young, but he is well acquainted with the creativity of young people. Now let's give him the floor and let him share his thoughts about our literary youth with us." I went up to the stand. I tried not to lose myself and looked into the eyes of the great leader before the speech. I saw light. That Light saved me from fear. I didn't lose myself. In my twenty-minute speech, I spoke about the creativity and concerns of the literary youth, I evaluated the mission of each of the successive generations in literature, and I explained the question "what makes the new literary youth think". I talked about how our president takes care of our literature. When I spoke about the literary youth of the thirties, I forgot Rasul Reza's name, and the President reacted immediately. "You forgot Rasul Reza's name." I apologized. It was a coincidence. At the very beginning of my speech, I introduced the young writers gathered here. I should note that Rafael Huseynov, Sayyad Aran, and Nizami Jafarov also participated in this meeting. When introducing Seyyad Aran, the president said that Seyyad Aran had probably just started his career.

And at the end of my speech, I said that the "Ulduz" magazine is in a difficult situation, and due to financial reasons, one or two issues are printed a year. The president said right there that there are no more obstacles in the printing of "Azerbaijan" magazine and "Adabiyyat newspaper", let "Ulduz" magazine also fall into the trap, because it is a media outlet where young people are printed the most. The President gave the necessary instructions about it right there.

On the morning of the meeting, the 10th Congress of Writers began. I was also a congress representative. Have interesting speeches. All these speeches were published in the first issues of November 1997 in "Khalq newspaper" and "Adabiyyat newspaper".

Qurultayın fasilə zamanı iclası aparan Yusif Səmədoğlu mənə yaxınlaşıb dedi ki, hazırlaş, sözü sənə verəcəyəm, ədəbi gənclik barədə on dəqiqə çıxış edəcəksən.

Bir haşiyə: Biz illər boyu Ulu Öndərin ədəbiyyat, sənət adamlarına hədsiz qayğısının şahidi olmuşuq. Mən onun sənətsevərliyini - şairlərə, yazıçılara, bəstəkarlara, rəssamlara məhəbbətini Şah İsmayıl Xətainin şahlığı ilə müqayisə edirəm. Mənbələrdən gələn məlumatlara görə Şah İsmayıl Xətai, döyüşlərə yollananda sənətkarları aparmırmış, mağaralarda gizlədirmiş ki, onlara xətər toxunmasın. Məsələn, o dövrün böyük rəssamı Kəmaləddin Behzadı beləcə gizlədirmiş. Heydər Əliyev də Azərbaycanın ünlü sənətkarlarını hər cür təqibdən, sıxıntıdan qoruyurdu. Onun Qabil, Bəxtiyar Vahabzadə, Mirvarid Dilbazi, Məmməd Arazla görüşlərində həmin o "İşıq" bütün Azərbaycana yayılırdı.

Bu qurultaydan iyirmi altı il bir zaman keçib. Və mən özümü xoşbəxt sanıram ki, Ulu Öndərin də iştirak etdiyi o qurultayda ikinci dəfə onun qaşısında çıxış etdim. Həmin çıxışımı ulu öndərin anadan olmasının 100 illiyində onun ruhuna böyük ehtiramla təqdim edirəm:

Hörmətli Prezident! Hörmətli qurultay iştirakçıları!

Dünən Prezident sarayında hörmətli Prezidentimizin ədəbiyyatın gənc nəsli ilə görüşündə mən ədəbi gənclik, çağdaş ədəbiyyatımızın gənc qolunun mənzərəsi haqqında müəyyən məlumat verdim. Ədəbiyyatımızın gənc nəsli barədə qurultayımızda da bir neçə kəlmə danışmaq istəyirəm.

O xalqın ədəbiyyatı güclü və yenilməzdir ki, onun sabahına bir inam, ümid var. Bu ümidi və inamı da öz yaradıcılığı ilə, həyata, cəmiyyətə, gerçəkliyə orijinal, fərdi münasibəti ilə gənc ədəbi qüvvələr yaradır. Əgər indi "ədəbi gənclik" deyilən məfhum dilimizdə çox zəif səslənirsə, onda ədəbiyyatımızın gələcəyinə necə ümid etmək olar? Amma bir ədəbiyyat adamı, tənqidçi kimi mən qətiyyən bədgüman deyiləm. Gözəl gəncliyimiz var və onların XXI əsr ədəbiyyatımızı öz çiyinlərində aparacağına böyük inamım var.

Əlbəttə, nəsil söhbəti bir az şərtidir. Yəni elə gənclərimiz var ki, artıq onlar yetkin şair kimi püxtələşiblər, durulublar, aydınlaşıblar. Belə gənc şairlərimiz çoxdur. Mən Rüstəm Behrudini, Murad Köhnəqalanı, Akif Səmədi, Adil Mirseyidi, Nisəbəyimi göstərə bilərəm. Artıq bunlar yetkin şairlərdir. Elə yaşlılarımız var ki, otuz-otuz beş kitabı çıxıb, amma onlara yetkin şair, yaxud nasir demək mümkün deyildir. Yəni yaş söhbəti nisbidir. Amma hər halda mən belə başa düşürəm ki, əgər ədəbiyyata yeni gələn nəsil ona təzə hava, təzə ruh, nəfəs gətirirsə və onun gətirdiyi bu nəfəs, bu səs bizim ədəbiyyata yeni cizgilər, yeni bədii rənglər mənzərəsi, yeni söz mühiti yaradırsa, əlbəttə, ondan yeni ədəbi nəsil kimi söhbət açmağa dəyər.

Nəsillər gəlir, nəsillər gedir, hər bir ədəbi nəsil də ədəbiyyatda öz üslubunu, öz üslub platformasını yaradır. Ola bilsin ki, təzə gələn nəslin ifadə, deyiliş, duyum tərzi yaşlı və qocaman nəslin xoşuna gəlmir və müəyyən qıcıqlanmalar - münasibətlər də baş verir. Əllinci, altmışıncı, səksəninci illərdə biz bunu görmüşük. Bunlar hamısı ədəbiyyatın qanunauyğunluqlarıdır və beləcə də davam edəcəkdir. Yəni təzə gələn nəsil də haçansa ədəbiyyatda öz sözünü, cizgisini yaradacaqdır. Bu mənada səksəninci illərin ortalarında ədəbiyyata gələn, doxsanıncı illərdə onlara qoşulan yeni ədəbi nəslin yaradıcılığından, bayaq dediyim kimi qətiyyən bədgüman deyiləm.

Onların arasından hətta tənqidçilər də yetişir. Kamal Abdullanın məruzəsində ədəbi tənqidin inkişafına münasibətdə bir balaca bədgümanlıq halları hiss olunurdu. Amma mən onu deyə bilərəm ki, gənc ədəbi tənqid nəsli də formalaşır. Bayram Əvəzoğlunun, Cavanşir Yusiflinin, Məti Osmanoğlunun, Rasim Mirzəyevin, Şirindil Alışanlının, Nizaməddin Şəmsizadənin və başqalarının adını çəkə bilərəm. Onların yazılarında özlərindən bir az əvvəl gələn tənqidçilərdən seçilmək, fərqlənmək meylləri hiss olunur. Yəni bizim dünən dediyimizi onlar bu gün başqa tərzdə deyə bilirlər.

Ədəbi gəncliyin qayğıları, problemləri çoxdur. Mən ədəbi gəncliyin problemlərinə, qayğılarına, üslub istiqamətlərinə ayrı-ayrı gənc şairlərin, nasirlərin yaradıcılığına aid iyirmi-otuz məqalə yazmışam. Əgər bu qurultayın yönü doğrudan da yardıcılıq söhbətləri istiqamətində olsaydı, daha çox hesabat xarakteri daşımalıydı. Əvvəlki qurultayda olduğu kimi adlar sadalanacaqdı, müxtəlif əsərlər yaddan çıxacaqdı. Belə olanda tələsiklik, əsəbilik yaranır. Məsələn, gözəl şairimiz Səyavuş Sərxanlı deyir ki, nə üçün mənim adım o məruzədə zikr olunmadı, axı mən də yazıb-yaradıram. Başqa şairlərimizdən, nasirlərimizdən də belə gileylər eşidilir.

Qayğıların və problemlərin bir çoxu məişət məsələlərinə, gənclərin yaşayış tərzinə gəlib çıxıbdı. Hörmətli Prezidentimiz dünən bunların bir çoxunun həll edəcəyinə böyük inam yaratdı. Məsələn, "Ulduz" jurnalı gözümüzən qabağındadır, - neçə ədəbi nəsil yetişdiribdir. Baş redaktorlar Cabir Novruzdan, Akif Hüseynovdan, Abbas Abdulladan başlamış hamı bu jurnalda formalaşıbdır. Ümumiyyətlə, yazıçıların, şairlərin jurnalda formalaşması, qol-qanad açması, pərvəriş tapması hamımıza məlumdur. Amma "Ulduz" jurnalının belə vəziyyətə düşməsini gözləməzdik. Cavanların göz dikdiyi, yazılarını çap etdirdiyi bu jurnal indi sükut içindədir.

Hörmətli Prezidentimizin dərhal buna reaksiya verməsi, məsələni həll etməsi bu gün buraya toplaşan əksər cavanların ürəyinə doğrudan da bir inam işığı səpələdi. Təsəvvür edin, ildə jurnalın on iki nömrəsi çıxsa, görün nə qədər gənc şair, nasir öz fərdi dəst-xəttini görəcək, ədəbiyyatımızın problemləri - gənclərin qayğıları barədə söhbət gedəcəkdir.

Ədəbi gəncliklə yaxın təmasda, ünsiyyətdə olduğum üçün deyə bilərəm ki, onların qüsurlarını da görmək lazımdır. Bizim gənclərin bir çoxu dahilik iddiasındadırlar. Onların onundan-on beşindən Əli Kərimin bir şeiri çıxmaz, iyirmisindən-otuzundan Ramiz Rövşənin bir kitabının şeiri çıxmaz. Amma özləri haqqında yüksək səviyyədə, tonda danışır, qəzetlərdə müsahibələr verirlər. Bütün bunlar gəncliyin mənəvi xarakteri ilə uyuşmur, onların şeirləri ilə həyata münasibətləri arasında kəskin fərq yaradır. Mən bunu gənclərə məsləhət görməzdim.

Əsasən də Yazıçılar Birliyi, onun bir struktur kimi qalıb-qalmaması, Birliyin rəhbərliyi haqqında bəzən bu gənclərin dilindən eşidirik: gəlin filankəsi seçək, filankəsin namizədliyini irəli sürək. O, xalqa daha yaxın adamdır, bizim problemlərimizi daha yaxşı həll edə bilər və s. ara söhbətləri, dedi-qodular.. Mən gənclərə məsləhət görüb deyərdim ki, başınızı aşağı salın, oturun şeirinizi, qoşmanızı, gərayınızı, hekayələrinizi yazın... Ədəbiyyatda ancaq yazılan əsərlər qalacaq. Bu gün Anarın, sabah o birisinin Yazıçılar Birliyinin sədri seçilməsinin sizin yaradıcılığınıza dəxli yoxdur. Yazçılar Birliyi heç bir yazıçıya, əli qələmliyə istedad bəxşiş etmir. O istedad ürəkdən - könüldən - duyğudan gəlir. Mən Yazıçılar Birliyinin üzvü olmaya da bilərəm. Amma əgər mən yazıramsa və yazdıqlarım çap olunursa, ədəbi ictimaiyyətdə təqdiredici fikirlər oyadırsa, mənim üçün kifayətdir. Mən başımı aşağı salıb ədəbiyyatın "qara fəhlə"si kimi işləyirəmsə, - bunu gənclərə deyirəm, - bu mənim üçün böyük etimaddır.

OTHER NEWS