It is very difficult to transfer national leader Heydar Aliyev from historical memory to literary memory, to create his artistic image. If this image, this artistic portrait is created for children, if it is presented to a young reader, the weight of the work will increase. Of course, the study of historical figures, the study of their activities is the task of scientific history, as well as the duty of fiction. By creating the image of the figures cultivated by history, literature also builds a bridge of communication between yesterday, today and tomorrow.
These views are contained in the article "Heydar Aliyev and children's literature" by Aygun Bagirli, PhD in Philology, Associate Professor, Scientific Secretary of the Institute of Literature named after Nizami Ganjavi of ANAS.
Heydər Əliyevin uşaq ədəbiyyatındakı obrazına işıq saldıqda göz önündə xilaskar, varlığı ümid və nicat vəd edən, Azərbaycanın özünəqədərki milli dövlətçilik, idarəçilik təcrübəsini bir daha nümayiş və təsdiq etdirən, təkcə həmfikirlərinə deyil, həm də opponentlərinə qəbul etdirən bir şəxsiyyət, xalqının qəhrəmanı, müdrik lider, millət atası kimi görünür. Heydər Əliyevin obrazına daha çox poeziyada rast gəlirik. Ulu Öndər haqqında uşaqlar üçün saysız-hesabsız şeirlər yazılıb. Nəbi Xəzri “İradə möcüzəsi”, Valeh Mirzə “Ruhu canımızdadır”, Şövkət Məmmədbəyli “Yaşayacaqdır”, Uğurlu Xəlilov “Biri Günəş, biri Heydər”, Xıdır Alovlu “Vətənləşən vətəndaş”, Aygün Bal “Heydərin davamçısı gərək ki, Heydər olsun”, Bəhlul Ataxanlı “Dünyanın Heydər oğlu”, İlqar Dağlaroğlu “Heydər baba”, Aynur Hüseynova “Körpələr babası sən, Heydər baba”, Səmid Mövsümov “Qayəsi nur, özü də nur”, Samir Səyyadoğlu “Haqqımızdır öyünmək”, Əkbər Qoşalı “Ümidsiz ha deyilik”, Ələmdar Quluzadə “Heydər baba, öndər baba”, Rafiq Yusifoğlu “Rəhbərin heykəli”, “Ulu Öndər”, Nəriman Hüseyn “Nur övladı”, Fərid Ağamirzəyev “Heydər baba”, Oqtay Zəngilanlı “Ulu Heydər”, “Millət atası”, “Bir millət, iki dövlət” və adını çəkmədiyimiz yüzlərlə şeirdə Ulu Öndərin portretinə müxtəlif yöndən işıq tutulur.
Bədii nümunələrdə Heydər Əliyevdən həm tarixin və zamanın yetirdiyi, həm də tarixin özünü yaradan, onu yönləndirən kimi danışılır. Elə söykənən, elin söykəndiyi, yol açan, özü yol olan, xalqdan güc alan, xalqın güc aldığı, genetik yaddaşın, tarixi təcrübənin yetirdiyi və özü nümunəyə, məktəbə çevrilən, vətənin həm əsgəri, həm generalı... Bu dilemmalar bəzən eyni şeirdə, bəzən də ayrı-ayrı, tam fərqli bədii nümunələrdə özünü göstərir:
Heydər, öz yurdunun sadiq əsgəri,
Türkün ən qüdrətli generalıydı.
(Vahid Əziz)
Qəlbini bürüyüb Azərbaycana,
Qəlbinə bürüyüb Azərbaycanı.
(Məstan Günər)
Sən tarixi yaza-yaza
Özün də tarix oldun.
(Rafael Hüseynov)
Sevimli uşaq şairi və yazıçısı Zahid Xəlilin Ümummilli Liderə həsr etdiyi silsilə “Oxu, Surxay”, “Bulaq”, “O gecə”, “Əl”, “Heydər körpüsü”, “Azərbaycan xiyabanı”, “Uçaq”, “Dağlar” şeirləri var. Bu şeirlərdə bütün övladları öz balası kimi sevən, onlara qayğı və diqqət göstərən, uğurlarından fərəhlənən, qürur keçirən dahi şəxsiyyət kimi söz açılır. Müəllif Ümummilli Liderin adı verilən park və xiyabanlardan, bulaqlardan danışır, onların gözəlliyinin sirrini adlarından alması ilə izah edir. Şair üçün Babadağdan da uca, buludlardan da yüksək zirvə olan Ulu Öndərin saldığı yol - Heydər yolu kiçik oxuculara örnək göstərilir, bildirilir ki, bu yol xoş əmələ söykəndiyi üçün sonu uğura çıxır.
Leyla Əliyevanın “Mənim babam” şeirini fərqləndirən başlıca cəhət odur ki, əgər digər şeirlərdə müəlliflər öz qəhrəmanlarını böyüklərin söhbətlərindən, onun haqqında danışılanlardan, gördüyü işlərdən, tədbirlərdən tanıyıblarsa, bu şeirdəki təəssürat qəhrəmanıyla daimi ünsiyyətdən, baba-nəvə münasibətindən, sıx müşahidələrdən yaranmışdır:
Mənim babam gözəl insan,
Sevimlidir, mehribandır.
Yüz il, min il yaşayasan -
Desəm ona, yenə azdır.
İnsan var ki, qəlbi qara,
Bəd əməlі, bəd niyyəti.
Onlar hara, babam hara...
Bir insandır ədalətli,
Öz xalqına sədaqətli,
Mənim babam.
Kömək edər, əl uzadar,
Dara düşsə bircə adam.
Bax, belə bir ömür yaşar.
Mənim məğrur,
Mənim əziz Heydər babam!
Rafael Hüseynovun “Sədaqət dərsi”, “Sən tarixi yaradan”, “Arzun” şeirləri Heydər Əliyevin bədii portretini əks etdirmək baxımından uşaqlar üçün uğurlu nümunələrdir. Bu poetik mətnlərdə Ulu Öndərdən bir məktəb, bir örnək kimi bəhs olunur. Bu məktəbdə vəfa dərsi var, ləyaqət, sədaqət dərsi var. Bu məktəb çətinliklər qarşısında mətanətli, dəyanətli olmağı, arzuların uğrunda əzmkar olmağı öyrədir. Bu bədii nümunələrdə poetik qəhrəmandan dönə-dönə oxunmalı kitab kimi danışılır. Bu kitabda “bir qəhrəmanın yenilməzlik hekayəti”, “sadədən sadə insanın dahi olmaq şücaəti” yazılıb.
Heydər Əliyevin bədii obrazına nəsr əsərlərində də müraciət olunub. Sevinc Nuruqızının “Yaradılış” hekayəsi Heydər Əliyevin portretini toxuyan xalçaçı qadınla uşaqların təsadüfi və maraqlı görüşləri, dialoqları üzərində qurulub:
- Xalq çətində və darda ona arxalanıb. Onun böyük qəlbinə və siyasi məharətinə sığınıb. Onun bir çağırışı ilə meydanlara axışıb.
- Onun ətrafında yumruq kimi birləşib. Bu insan xalqa güvən verib, xalqda özünə inam yaradıb, xoşbəxt gələcəyə aparan yolda cəsarətlə addımlayıb. Gecəsini gündüzünə qatıb. Yorulmadan çalışıb... Ömrünü xalqının yolunda şam kimi əridib. Əsl siyasi lider olmağı bacarıb... Böyüklərin və uşaqların dostuna çevrilib...
- Uşaqlar diqqətlə dinləyirdi. Qadının həlim səsi və təsvir etdiyi qəhrəmanın insani keyfiyyətləri onları elə bil sehrləmişdi.
Artıq heç nə deməyə ehtiyac yox idi... Uşaqlar yerbəyerdən səsləndilər:
- Heydər baba...
Heydər Əliyevin uşaq ədəbiyyatında obrazı güclü dövlət qurmağı bacaran, Azərbaycanın əbədiliyini təmin edən, Vətənə tuşlanan zərbələrə sinə gərən, 7-dən 77-yə hər kəsin qayğısını şəxsi problemi hesab edən “Heydər baba” kimi görünür.
https://azertag.az/xeber/Heyder_Aliyev_ve_usaq_edebiyyati-2125487
