Nigar Khiyavi, one of the leading names of the modern poetry of South Azerbaijan, was born in 1960 in the Chaypara neighborhood of the city of Khiyav, now called Meshginshahr, in the family of Mohsin Purakber from the Haji Alakbarli tribe. He grew up in this city and received his primary and secondary education here. In 1984, he entered the Microbiological Department of the Technical College of Education in Tehran, but he had to drop his studies. For some time, he worked as a radiological technician. In 1997, he entered the English language translation department of the Azad University located in Lahijan, but left it for some reasons. In 1998, he entered the Faculty of Social Sciences of Tabriz Azad University and completed his studies in 2002. In 2006, he graduated from Khazar University Faculty of Social Sciences in Baku with the thesis "Life and Works of Habib Sahir".
Nigar Khiyavi, who first wrote his poems in Persian, started writing in Turkish in 1989 with the encouragement of his brother Rovshan Khiyavi and his wife. His first book "My poem" was published in 1996. N. Khiyavi considers the beginning of writing in Azerbaijani Turkish to be the greatest chance of his life and also a test: "The generation I belong to (the 1960s) did not start writing in the happy age of our language, it started only with the fire of the heart and the love of the soul. At that time, writing in Turkish was not fashionable. , There was no applause for those who wrote in Turkish, on the contrary, we were experiencing a lot of diction and difficulties."
In 1993-94, two novels, "Bayal Azalylari" and "Top", which he translated from G. Saidi into his mother tongue, were published ten years later. But he believed that he was doing what he knew was right. Those translations are met with silence in the literary circle. However, news about them comes from abroad, from Izmir University, Germany, Canada, the Republic of Azerbaijan... When Nasir Manzuri's novel "Garachukha" was published and distributed, he was also very happy and admired after reading the novel. In 2003, he met Nasir Manzuri after the meeting at "Farhangsaraye Bahman" - Azerbaijani elite festival in Tehran, and expressed his sadness and shame at the silence against his valuable work. Later, it was Mrs. Nigar who wrote the first article about the novel "Avava" and published it in "Chirag" magazine, as if paying her moral debt to the great writer.
N. Khiyavi professionally translated the plays "The best father in the world" and "Top of the roofs, below the roofs" by G. Saidi, as well as the novel "Ayaz's Hell Days" by the powerful writer Rza Baraheni into Azerbaijani Turkish.
Ürək çırpıntılı bir quş yuvası,
Başım fırtına meydanı, yanğı dəryası.
Buraxın yaşayım, bu qara nəfəsi
Yorğun-yorğun tövşəyim,
Boynuma qoyulan həyat payımı.
Buraxın eşidim.
İçimdə boğulan hay-harayımı
Buraxın...
Nigarın adı həyata, siyasi basqılara, mənəvi sıxıntılara-vətəndə vətənsizliyə, ana dilinin buxovlanmasına qarşı kəskin etiraz nidaları Güney Azərbaycanda gizli, yaxud açıq şəkildə getməsindən asılı olmayaraq heç vaxt səngiməyən milli azadlıq hərəkatına güclü bir təkandır.
Nigar Xiyavinin 2020-ci ildən öncəki Azərbaycan-Qarabağ gerçəkliyindən, müvəqqəti məğlub durumumuzdan doğulmuş şeirlərindən acı gülüş, öldürücü sarkazm vulkan kimi püskürür və bu püskürtü ilə də soydaşlarını qəflət yuxusundan ayılmağa, qeyrətə gəlməyə, əldən getmiş, itirilmiş Vətən torpaqlarını, Qarabağı geri qaytarmağa səsləyirdi.
Nigar xanımın əksər şeirlərində fəal vətəndaşlıq mövqeyi özünü yansıdır, haqsızlıq və ədalətsizliklərə qarşı barışmazlıq, soydaşlarının milli hüquqlarının pozulmasına, dilinin bağlanmasına-qəddar ağaların qıfıl vurmasına qarşı üsyan duyğuları şahə qalxır, fərqi yoxdur Güneydə olsun, yaxud Quzeydə... 27 sentyabr 2020-ci ildə başlayan və torpaqlarımızın böyük hissəsinin erməni vandallarından geri alınmasından sonra təbii ki, onun da qəlbi sevinc duyğuları ilə coşub daşır və qələbə ruhlu yeni əsərləri yaranır və yaranacaq...
Şeyx Xiyabaninin 1920-ci illərdə inqilab meydanına atılmasını "Səttarxanın beynindən boylanmaq", onun mütərəqqi ideyalarından, inqilabi fikirlərindən bəhrələnərək yetişmək, inqilabi hərəkatların bir-biri ilə zəncirvari bağlılığı kimi mənalandıran Nigar Xiyavi Səid Mətinpurun böyük Pişəvərinin bətnindən doğulduğunu modernist düşüncələrinin axarında oxucuya təqdim edir. "Gözlüyünü itirmişdi dünya" şeirində cızdığı tabloda Cənubda son dönəmdə yetişmiş inqilab mücahidi, milli fəal Səid Mətinpurun siyasi aktivliyinə, mübarizliyinə, xalqının milli haqq və hüquqları uğrunda ardıcıl mücadilə etdiyinə görə tutulub zindana atılması hadisəsi yansıyır. O, imperializmin bir üzünü tanıyır: Dünyanın harasında olmasından asılı olmayaraq, insanları ölümə, istismara, cismani və mənəvi ölümə sürükləyən, məhkum edən qəddar, cəllad, ölümsaçan qara qüvvələr!.. Və bu ölümü nə ilə, hansı yolla həyata keçirmələrinin heç bir fərqi yoxdur:
"nə fərqi ölümə?
Trotskinin başına balta ensin
ya da Pişəvərini dərəyə aşıran otomobil olsun...
biz ki başsağlığı verməyə kimsəni tapammadıq...
"Başsağlığı verməyə kimsə tapılmır, ancaq düşmənlərimizi tamaha salan sərvətlərimiz olub və ölkəmiz talanıb həmişə" fikrini Nigar xanım "Təbrizin qurabiyyəsi qonaqların sulu ağzında əriyirdi, bizi lağa qoyanları başa salmağa çalışırdım, bütün məhkəmələrin məhkumu isə sənlə mən idik" sözlərilə izah edir. "telfunlar (telefon) Dilqəmi çalır, sevişməyə girəvə yox, savaşmağa silah, get, buralar təhlükəli..." - təklifinə qarşı dirənən lirik qəhrəman qadınlığında və sevgisində qərarlı idi və bütün problemlərin həlli, tapdanan haqq və hüquqların bərpa olunması uğrunda savaşmaq gücündə olan yeni qadını doğurmaq sancısı yaşayır... Bu vəhşilikləri, üzdə "təməddünçü, saxta təbəssümlü" imperializmin iç üzünü açıb xalqa göstərən, soyğunçu siyasətlərin mahiyyətini açan və "şairlərin kölgəsini ayaqlamaqdan" insanları çəkinməyə səsləyən üsyankar xanım heç bir "nisbi arxayınlığa, başlar tərsinə kəsilən sarı bayraqların zahiri əmniyyətinə inanmır ("Sarı əmniyyət" şeirində)", çünki arxasında soyuq küləklərin əsdiyini və bu küləklərin bütün müqəddəsliklərin külünü göyə sovurduğunu görür... Hətta gələn nəsillərin xarakterində getdikcə daha artıq cırlaşma getdiyini apaçıq dərk edən şair "dölümüzə damazlıq gərək" həqiqətini də anlayır və bu anlayışın vəsvəsəsində gizlicə içinə axan göz yaşları qəlbinin dərinliklərində sanki coşub-çağlayan bir dənizə dönür:
Saçlarım gizli bir hıçqırığın darağında,
Dən-dən tökülür.
Başımın ağrısı qapının cəftəsini ağırladır,
Qapı açılmır, açılmır qapı.
Açılıbsa, Önündə divar durur.
Mən bu sarı arxayınlığa inanmıram.
Nigar Xiyavinin və digər xanım yazarlarının da yaradıcılığında azad, bağımsız Vətən, Ana dili, milli kimliyin tanınması arzuları ilə yanaşı, qadın azadlığı, qadın haqları, feminizmin diqtə etdiyi bir sıra önəmli məsələlər də mühüm yer tutur. Nigarın şeirlərindəki səmimiyyət, fikrin düzgün ifadə və sözlərlə izharı onun ana dilinin incəliklərini mənimsəməsinin sonucudur. Yazarın dil məsələsinə, arınmış türkcədə yazmaq amacına doğru və həssas yanaşması şeir və hekayələrinin, tərcümə əsərlərinin dilinin aydınlığında təzahür edir. Ana dilinin saflığı, təmizliyi və özəlliyinin qorunması onun üçün qutsal bir görəvdir: "Dilimizi doğru düzgün oxuyub öyrənməliyik. Bu gün iran Azərbaycan yazarının bir görəvi, bəlkə də başlıca görəvi əlindən gəldigi qədərcə dilimizi yanlış yazmaqdan arındırmaqdır. Qoy gələcək nəsillər bizlərin ən azından var olan olanaqlar (imkanlar) çərçivəsində dilimizi qorumaq yolunda verdiyimiz əməklərdən, qayğılardan xəbərdar olsun..."
Yaradıcılığında urbanistik mövzular, postmodern estetik təmayül aparıcı yer tutan Nigar Xiyavi dövrümüzdə baş verən savaşlar, qorxunc olaylar, sürətlə silahlanma, insanların kütləvi soyqırğınına məruz qalması, güclü dövlətlərin zəifləri istismar etməsi, insan haqlarının pozulması, xalqının hələ də öz haqq və hüquqlarını əldə edə bilməməsi haqqında daim düşünür, şair ürəyi narahatlıq keçirir və bu narahatlıq əsərlərinə yansıyır: "Günümüzdə bunca acınacaqlı qorxunc olaylar baş verirkən parlaq isdən söz etmək nə qədər doğrudur, bilməm. İnsan övladı çaşbaş duruma ilişmiş, öz içinə sığınaraq huyuxmuşdur. Kimdən, nədən, harada, haçan, niyə qorxmalı və ya qorxmamalı olduğunu belə başa düşmür. İnsanlar gözümüzün qabağında dəstə-dəstə - yüz-yüz, min-min qırğına, qıtlığa, aclığa, yanğına, sürgünə, edama, atəşə uğrayır, dünyanın tükü belə tərpəşmir, halbuki, bir zamanlar hər gün şahidi olduğumuz bu faciələrın yalnız bircəsi tək başına dünyanın bütününü belə alt-üst etməyə yetərliydi, indi elə olub ki, kimsə birgün həmin faciələrdən birınə uğrayacağını o qədər də uzaq görməyir, hər kəs bu kimi faciələrlə qarşılaşmağa hazırlıqlar düşünmək zorundadır. İnsan balası deyəsən sırtıqlaşıb artıq, üzünün suyu tökülüb sanki..."
Nigar Xiyavinin həyatı, yaradıcılığının özəllikləri, sənətkarlıq məziyyətləri haqqında Hümmət Şahbazi, İsmayıl Ülkər, Ənvər Uzun, Nadir Əzhəri, Əli Kafkasiyalı öz məqalələrində söz açmış, şeirlərini təqdim etmişlər.
Çağımızın modern şairi bu gün Təbrizdə yaşayır və gənclik şövqü ilə yazıb-yaradır.
