1933'te "ilmi faaliyetine başlayan ve günümüze kadar bazı isim ve mahiyet değişiklikleriyle devam eden "Nizami Edebiyat Enstitüsü", aradan geçen 90. yıl içinde sadece Azerbaycan dil ve edebiyatının değil aynı zamanda Azerbaycan kültürünün de karanlıkta kalmış veya unutulmuş birçok yönünü başarılı çalışmalarla gün ışığına çıkarmakla kalmamış aynı zamanda bu büyük medeniyetin dünyaya tanıtılmasında da son derecede ehemmiyetli araştırmalar ve neşriyat yapılmasını sağlamıştır.
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını elde etmesinden sonra ortaya çıkan yeni düzen içerisinde "Nizami Gencevi Adına Edebiyat Enstitüsü" da yeni bir merhaleye geçmiş, eski ideolojik kalıplardan sıyrılarak Azerbaycan edebiyyatı ve medeniyyetini yeni bakışlarla ele almış bu çerçevede yeni araştırmalar yaparak, yeni eserler neşrederek, milli bağımsız devletin kültürel temel taşlarını daha da kuvvetlendirmiştir.
Bu yeni devirde Yaşar Qarayev, Bəkir Nəbiyev, Teymur Kərimli ve İsa Həbibbəyli gibi muktedir başkanların yönetiminde Azerbaycan Edebiyyatı Tarihi'nin daha da genişletilerek yeniden yayımlanması enstitünün en büyük başarılarından biri olarak görülmelyidir.
Ayrıca bu son devirde Sovyet yönetimi zamanında elealınması mümkün olmayan Azerbaycan muhaceret edebiyatı yeni bakış açısıyla araştırılmış, bu dönemin belli başlı şahsiyetleri hakkında önemli neşriyat gerçekleştirilerek Azerbaycan kamuoyunun büyük ilgi gösterdiği bu döneme duyulan ihtiyaç karşılalnmıştır.
Diğere yandan Sovyet döneminde belli ideolojik bakışlarla araştırılan Güney Azerbaycan edebiyatı, bu sefer milli menfaetler, milli ülküler açısından objektif bir şekilde incelenmiş ve bu sahada da tamamen yeni, zamanın ruhunu aksettiren önemli araştırmalar yapılmış, değerli eserler neşredilmiştir.
Sözümü ettiğimiz bütün bu neşriyatın Azerbaycan hükümetinin kendi iradesiyle belirlemiş olduğu latin harfleriyle basılması, hem Güney Azerbaycan'da hem de bütün Türk dünyasında bu eserlerin çok daha geniş bir zümre tarafından okunmasını sağlamış, Azerbaycan edebiyat ve kültürünün dünyada tanınmasını kolaşlaştırmıştır.
Nizami Gəncəvi Adına Ədəbiyyat İnstitutu'nu, bu yeni dönemde özellikle Akademik İsa Hebibbeyli başkanlığında Türk dünyası üniversiteleriyle, bilim ve kültür muhitleriyle birlikte düzenlemiş olduğu çeşitli ilmi toplantılar, sempozyum ve konferanslar, üniversitelerle karşılıklı olarak imzalanan muhtelif işbirliği anlaşmaları dolayısıyla ayrıca tebrik etmek gerekir. Bu faaliyetlerle Azerbaycan'ın dünyada çoktan beri hakkettiği konuma yükselmesi için önemli adımlar atılmıştır.
90. yılını dolduran "Nizami Gəncəvi Adına Ədəbiyyat İnstitutu"nun bütün mensuplarını, enstitünün müdürü Prof. Dr. İsa Hebibbeyli'in şahsında yaptıkları çok değerli çalışmalarından, milli kültüre fedekar katkılarından dolayı yürekten tebrik ediyor, daha nice yıllar hizmetlerde bulunmalarını temenni ediyorum.
