“ORCID”, elm adamları və akademik şəxsiyyətləri bənzərsiz olaraq tanıdan 16 rəqəmli koddan ibarət beynəlxalq sistemdir. Bu sistem qısaca olaraq “ORCID” adlanır. İngilis dilində tam adı “Open Researcher and Contributor ID”dir. Azərbaycan dilində o “Azad tədqiqatçılar və yazarların ID kodu” kimi xarakterizə edilir.
Bu məqalədə “ORCID” kodunun mahiyyəti və faydaları sadalanmış, hər hansı bir tədqiqatçı üçün hansı üstünlüklərinin olmasını qeyd edilmiş və onun necə əldə edilməsi göstərilmişdir.
“ORCID”ın mahiyyəti
Tədqiqatçıların və araşdırmaçıların tanınması üçün elmi fəaliyyətlərin dünya müstəvisinə çıxarılması bir zərurətdir. Digər tərəfdən təkrar elmi işlərin qarşısının alınması və tədqiqatçıların yeni elmi sahələrə yilənməsi də, elmi işlərin online şəkildə olmasının zərurətini qat-qat artırır. Bütün bunlar
tədqiqatçıların işinin yüksək səviyyədə hazırlanmasından əlavə, onu şəffaf bir şəkildə online olaraq, tədqim etmək bacarığını da tələb edir. Bu səbəbdən də “ORCID” kimi elmmetrik bazaların zərurəti hiss edilir.
“ORCID” tədqiqatçıların məlumatlarını dünya müstəvisində paylaşa bilmələri və tanınmaqları üçün genişmiqyaslı bir kodlaşma sistemidir. Başqa sözlə, elmi və akademik şəxsiyyətləri tanıtdırmaq üçün istifadə edilən beynəlxalq sistemdir. “ORCID” sistemi 16 Oktyabr 2012-ci ildə tədqiqatçı,
araşdırmaçı, yazar, elmi və akademik şəxsiyyətlər üçün istifadəyə verilmişdir.
Tədqiqatların kodlaşma sistemi “DOI” olduğu kimi tədqiqatçılarında 16 rəqəmli kodlaşma sistemi mövcuddur. Bu 16 rəqəm münhəsir şəkildə tədqiqatçıya verilir. Bu kodun vasitəsilə tədqiqatçılar öz şəxsiyyətləri barədə məlumatları təfərrüatlı şəkildə bu sistemdə yerləşdirə bilirlər. Beləliklə araşdırmaçı və tədqiqatçılar güvənli və şəffaf şəkildə tanınır və həm də bir-birlərilə əlaqə yaratma imkanları olur. Ən önəmli məsələlərdən biri “ORCID” beynəlxalq kodlaşdırma sisteminə qoşulma və kod əldə etmənin tam olaraq ödənişsiz olmasıdır. Beynəlxalq kodlaşdırma sistemi sayılan “ORCID” bazası dünya müstəvisində beş yüzdən çox elmi təşkilat, universitet, elm mərkəzi və
digər kodlaşdırma sistemləri ilə sıx əməkdaşlıq edir və digər akademik sistemlər tərəfindən də tam dəstəklənir. Hal hazırda on milyondan çox tədqiqatçı, araşdırmaçı və akademik şəxsiyyətlər və görkəmli alimlər “ORCID” sistemində qeydiyyatdan keçmişlər. Bu sistem hər bir araşdırmaçı və
tədqiqatçıya 16 rəqəmli kod verməklə bənzər və oxşar adlı şəxsləri digərlərindən ayırd edir. 16 rəqəmli kod sanki tədqiqatçı və elmi şəxsiyyətin şəxsiyyət vəsiqəsidir. Bu sistem fərdi şəkildə qeydiyyat tələb edir. Bu səbəbdən bir çox elmi və akademik jurnallar məqalə ilə yanaşı tədqiqatçının “ORCID” kodunuda tələb edirlər. Nümunə üçün Azərbaycan Respublikasında “Metafizika” jurnalı “ORCID” kodunu məqalə göndərən şəxs üçün zəruri hesab edir.
ORCID”ın faydası
“ORCID” kod sistemində alim və yazar hər şeydən öncə ölkəsini, təhsilini, çalışmalarını, plan-prospektini güvənli bir şəkildə qeyd edə bilər. Dünyanın hər hansı bir yerindən asılı olmayaraq, “ORCID” kodu qeydiyyatdan keçən şəxsə verilir.
- “ORCID” kod sistemi vasitəsilə kimlik xətaları sıfıra enir. Ad və soyad bənzəmə və oxşarlığından qaynaqlanan bir çox problemlər aradan qalxır.
- Qeydiyyatdan özünüz keçir və tamamıilə özünüz kontrol edirsiniz.
Məlumatlarınızın hansı qismini yazıb, hansı qismini yazmamağınız sizə aiddir. İstənilən məlumatı özünüz barədə paylaşa, edit edə və silə bilərsiniz. “ORCID” bazasının digər bir özəlliyi qeyd edilən məlumatların kimlər tərəfindən görə biləcəyini fərdin özü müəyyənləşdirir. Fərd məlumatların görüntülənməsinin üç əsas kateqoriyadan birinə; hər kəs, bəzi şəxslər və yalnız fərdin özü xanasını
vurmaqla seçə bilər.
- Hal hazırda bir çox elmi elmi və akademik sistemlər “ORCID” bazası ilə yaxından əməkdaşlıq edirlər.
- “ORCID” bazasında qeydiyyatdan keçmək zaman qazandırır. Fərd həm öz karyerasını orada qeydiyyata salır. Sanki özü üçün online elmi və akademik bir CV bazası yaradır.
- Araşdırmaçı və tədqiqatçının elmi və akademik çalışmalarını tanıtdırır.
Bu minvalla bənzər və oxşar bəzi elmi işlərin qarşısı alınır. Digər tərəfdən aydınlaşmamış tədqiqatlara tərəf yönləndirir.
- Görülmüş işlərin təkrarının qarşısı tam şəkildə alınır. Tədqiqatçılar digər alimlərin fəaliyyətindən də məlumatlanırlar.
- Tədqiqat və təhqiqat işlərinin kəşf edilməsi və bilinməsini artırır. Asanlıqla digər akademik şəxsiyyətlər sizin və tədqiqatlarınızın barəsində məlumat əldə edə bilirlər.
- “ORCID” beynəlxalq 16 rəqəmli kodu ömür boyu sizə aid qalır. “ORCID” açıq, beynəlxalq, kütləvi, samballı və çox disiplinli bir kodvermə sistemidir. Bir çox dil və sahələri özündə ehtiva edir. Alimlər elmi və akademik karyeralarının hər zamanında ondan yararlana bilərlər.
- Tədqiqatçıya aid elmi işlər və fəaliyyətlərinin toplu şəkildə görüntülənməsi.
- Elmmetrik təhlil və analizlərdə məlumatların istifadə edilə bilməsi.
- Təşkilatlar arasında tədqiqatçıların dəyərləndirilə bilməsi.
- İşlədiyi təşkilata verdiyi elmi töhfələrin ortaya çıxması üçün də əhəmiyyətlidir.
- Qeydiyyatdan keçmək və istifadə etmək ödənişsizdir.
“ORCID” kodunun əldə edilməsi
“ORCID” bazasında qeydiyyatdan keçmək üçün hər şeydən öncə “ORCID” saytına daxil olursunuz. Saytın internet üzərindən ünvanı belədir: https://orcid.org/. ;;;
Sonra saytın qeydiyyat bölməsini açaraq, qeydiyyatdan keçirsiniz.
Bazanın qeydiyyat bölməsinin ünvanı: https://orcid.org/register.
Burada sizə zəruri şəkildə lazım olan bilgilər ad, soyad, ilk e-posta, əlavə e-posta adresi və pasvorddur.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, pasvord qeyd edərkən mütləq ən az 8 karakterli olduğuna, ən az bir hərf və ya simbol və 1 ədəd olmasına diqqət yetirin. Qeydiyyatdan keçərkən şərtlərin (Terms of Use) qəbul edilməsini və “I`m not robot” xanasını işarələmək zəruridir.
Daha sonra “Register”’ vuraraq qeydiyyatdan tam şəkildə keçə bilərsiniz.
Qeydiyyatdan keçdikdən sonra şəxsi məlumatlarınızı, təhsilinizi, vəzifələrinizi, mükafatlarınızı və yazı, şeir, tədqiqat, kitab, konfrans materialı, elmi rəy, qəzet materialı və digər ədəbi, elmi və akademik işlərinizi qeyd edə bilərsiniz.
“ORCID” beynəlxalq 16 rəqəmli kodunuzu digər elmi profil hesablarınıza bağlaya bilərsiniz. Nümunə üçün qeyd edək ki, “Web of Science” elmi bazasının “Pablons” bölməsində qeydiyyatdan keçdikdən sonra profilinizin sol tərəfində olan “Settings” bölməsində “account”a vurduqda, istifadəçini digər
profillərlə bağlantı qurmaq üçün yönləndirəcəkdir. Burada “ORCID”i seçərək, profilləriniz arasında bağlantı qura bilərsiniz.
Nəticə
“ORCID” tədqiqatçı və araşdırmaçıların məlumatların yerləşdirılməsi üçün hazırlanan beynəlxalq bazadır. Bu sistem qeydiyyatdan keçən hər bir tədqiqatşıya 16 rəqəmli kod verir. Bu kod vasitəsilə tədqiqatçı və akademik şəxsiyyətlər tanınır. Bu beynəlxalq sistem online CV xarakteri daşıyır. Əgər akademik şəxs burada olan məlumatları tam şəkildə doldurmuşsa istənilən yerə sadəcə öz 126 rəqəmli kodunu göndərməklə digərlərini də həm şəxsi məlumatları, həmdə elmi fəaliyyəti ilə tanış edə bilər. Hazırda dünyada bir çox elmi təşkilatlar və akademik jurnallar “ORCID” kodunu tələb edirlər. Bu səbəbdən Azərbaycanlı tədqiqatçılar, elm adamları, akademik şəxsiyyətlər və yazarların bu beynəlxalq elmi bazada qeydiyyata düşmələri və sistemdə görünmələri təklif olunur. Həmçinin bu 16 rəqəmli kod vasitəsilə digər elmi qazalara da qoşulma imkanları olacaqdır.
Sonda şəxsi 16 rəqəmli “ORCID” kodu nümunə üçün yerləşdiririk:
https://orcid.org/0000-0001-5830-6764
ƏDƏBİYYAT
2. https://en.wikipedia.org/wiki/ORCID
3. https://orcid.org/0000-0001-5830-6764
https://www.researchgate.net/publication/351885023_
